การสื่อสารผ่านความสัมพันธ์ระหว่างตัวบทจากการแต่งหน้าของร่างทรงในพิธีกรรมรำแม่สะเอง

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพมีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาลักษณะความสัมพันธ์ระหว่างตัวบทจากการแต่งหน้าของร่างทรงในพิธีกรรมรำแม่สะเอง และเพื่อศึกษาลักษณะการใช้รหัสแต่งหน้าของร่างทรงในพิธีกรรมรำแม่สะเอง บ้านโพนปลัด ตำบลสุขสวัสดิ์ อำเภอไพรบึง จังหวัดศรีสะเกษ ใช้ระเบียบวิธีการวิจัยเชิงคุณภาพ ด้วยสังเกตการณ์แบบมีส่วนร่วม ในลักษณะการสังเกตแบบมีส่วนร่วมในฐานะผู้สังเกต (Participant as-observation) เกี่ยวกับลักษณะการแต่งหน้าของร่างทรงในพิธีกรรมรำแม่สะเอง และใช้การสัมภาษณ์เจาะลึก จากผู้เชี่ยวชาญที่เป็นบุคคลที่มีความเกี่ยวข้องกับพิธีกรรมรำแม่สะเอง ผลการศึกษาพบว่า การแต่งหน้าของผู้เข้าทรงแม่สะเองในพิธีกรรมรำแม่สะเอง ได้ปรากฏให้เห็นถึงความสัมพันธ์ระหว่างตัวบท (transtextuality) 2 ลักษณะ คือ 1. การเชื่อมโยงตัวบท (Intertaxtuality) ในลักษณะของการยืมหรือสำเนาตัวบทอื่นๆ (plagiarism) มาจากภาพของกับ “พระยาแถน” “ผีฟ้า” หรือ “เทวดา” 2. การเป็น “ทุติยบท” (hypertext) โดยการแต่งหน้าเป็นสื่อ (Media) ที่เกิดจากการเลียบแบบ (Imitation) จากการปะติดปะต่อมาจากภาพต้นแบบ (Model) ของกับ “พระยาแถน” “ผีฟ้า” หรือ “เทวดา ซึ่งทำหน้าที่ขยายตัวบทดั้งเติม คือ ใบหน้าของผู้เข้าทรงที่มีฐานะเป็นตัวสื่อ (Medium) หรือเรียกว่า ปฐมบท (hypotext) ทั้งนี้พบว่า การแต่งหน้าของผู้เข้าทรงแม่สะเองได้ใช้รหัสการแต่งหน้า (Makeup code) คือ การแต่งหน้าตามลักษณะบทบาทเฉพาะ (Character Makeup) โดยการแต่งหน้าเกิดจากความคิด ความเชื่อ ความรู้สึกนึกคิด ผนวกรวมเข้ากับจินตนาการ จนเกิดเป็นภาพนิมิต (Simulacrum) ที่กลายเป็นความจริงเชิงสมมุติ (Hyperreality) ที่เป็นความจริงในแบบของตนเอง ส่งผลให้เข้าใจอัตตของการสื่อสาร (meta communication) คือ “การบำบัดและเยียวยาจิตใจ”