การศึกษาอัตลักษณ์การแปรทำนองระนาดทุ้มในเพลงเรื่องชุดทำขวัญฉบับรวมเครื่อง

บทคัดย่อ

     การศึกษาเรื่อง อัตลักษณ์การแปรทำนองระนาดทุ้มเพลงเรื่องชุดทำขวัญฉบับรวมเครื่อง มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาความสัมพันธ์ของการแปรทำนองระนาดทุ้มกับฆ้องวงใหญ่ในเพลงเรื่องชุดทำขวัญฉบับรวมเครื่อง และศึกษาอัตลักษณ์การแปรทำนองระนาดทุ้ม เพลงเรื่องชุดทำขวัญ ฉบับรวมเครื่อง ผู้วิจัยได้ศึกษาเพลงเรื่องชุดทำขวัญฉบับรวมเครื่องที่มีการบันทึกเป็นโน้ตสากล ซึ่งเป็นฉบับที่กรมศิลปากรได้ตีพิมพ์ไว้ และศึกษาทฤษฎีการวิเคราะห์เพลงไทย เกณฑ์มาตรฐานดนตรีไทยและเกณฑ์การประเมิน ของสำนักมาตรฐานอุดมศึกษา สำนักงานปลัดทบวงมหาวิทยาลัย เพื่อใช้ในการวิเคราะห์หาอัตลักษณ์การแปรทำนองระนาดทุ้ม นอกจากนี้ยังได้ให้ผู้เชี่ยวชาญด้านการบรรเลงระนาดทุ้ม และด้านการวิเคราะห์เพลง ช่วยตรวจสอบความถูกต้องของการวิเคราะห์และให้ข้อเสนอแนะเพิ่มเติมในรายงานการวิจัย ผลการศึกษาพบว่าเพลงเรื่องชุดทำขวัญ มีทั้งหมด 16 เพลง แต่ละเพลงแบ่งเป็น 2 ท่อน โดยทำนองระนาดทุ้มอยู่ในบันไดเสียงเดียวกันกับทำนองฆ้องวงใหญ่ทุกวรรค และมีลูกตกที่ตรงกับทำนองฆ้องวงใหญ่เกือบทุกเพลง ยกเว้นในเพลงสังข์เล็ก และเพลงดอกไม้ร่วง ที่ทำนองวรรคแรกมีลูกตกไม่ตรงกับลูกตกทำนองฆ้องวงใหญ่ ซึ่งมีเจตนาเพื่อฝากทำนอง เมื่อบรรเลงไปจนจบบรรทัดจึงมีลูกตกตรงกันกับลูกตกทำนองฆ้องวงใหญ่ ลักษณะทำนองที่เป็นอัตลักษณ์ของเพลงเรื่องชุดทำขวัญ คือ มีการตีล่วงหน้า โดยบรรเลงจบก่อนจังหวะ มีการลักจังหวะ ตีเตะมือซ้ายเตะมือขวา ทั้งแบบตีสวนและตีตาม การตีดูด การตีโขก ทั้งที่มีลักษณะแบบโขกมือเดียว และโขกเป็นคู่ นอกจากนี้ยังพบรูปแบบทำนองที่มีการใช้กระสวนจังหวะ 3 ตัวโน้ตใน 1 ห้อง และมีรูปแบบทำนองที่มีการตีจังหวะต่อเนื่องโดยเน้นเสียงมือขวาอีกหลายจุด ในช่วงต้นของทำนองเพลงมักมีการแปรทำนองระนาดทุ้มเหมือนวรรคแรกของเที่ยวก่อนหน้า ส่วนทำนองช่วงท้ายในแต่ละท่อน ทั้งเที่ยวแรกและเที่ยวกลับ ส่วนใหญ่จะบรรเลงเหมือนกันทั้ง 2 เที่ยว จากทำนองฆ้องวงใหญ่ในเพลงเรื่องชุดทำขวัญที่บรรเลงซ้ำกันในแต่ละเพลง แบ่งรูปแบบทำนองหลักๆออกเป็น 16 รูปแบบ ทำให้เห็นรูปแบบการแปรทำนองระนาดทุ้มที่หลากหลาย สามารถนำไปประยุกต์ใช้ในเพลงอื่นๆที่มีรูปแบบทำนองฆ้องวงใหญ่เหมือนกัน โดยอาจเปลี่ยนบันไดเสียงให้เข้ากับเพลงนั้นๆ และจัดรูปแบบจังหวะใหม่