“ปฐวีกสิน” อุบายแห่งการนำจิตให้เป็นสมาธิ

บทคัดย่อ

บทความเรื่องนี้เป็นการนำเสนอปฐวีกสิณซึ่งเป็นสมถกรรมฐาน จัดเป็นข้อแรกในหมวดกสิณ 10 และเป็นหนึ่งในกรรมฐาน 40 กอง เพื่อฝึกฝนจิตให้เกิดความสงบตั้งมั่น และมีสมาธิในระดับลึก ผ่านการใช้ธาตุดินเป็นเครื่องมือในการเพ่ง เพื่อรวมจิตให้เป็นหนึ่งเดียว การปฏิบัตินี้มุ่งข่มนิวรณ์ 5 และเข้าถึงสภาวะฌานสมาบัติ ซึ่งเป็นรากฐานอันมั่นคงสำหรับการเจริญปัญญา เพื่อเป้าหมายสูงสุดคือความหลุดพ้น กระบวนการปฏิบัติเริ่มจากการเพ่งดวงกสิณดินที่จัดเตรียมขึ้น (บริกรรมนิมิต) จนเกิดภาพติดตาที่สามารถระลึกได้แม้ปิดตา (อุคคหนิมิต) จากนั้น ผู้ปฏิบัติจะฝึกฝนกับนิมิตในใจต่อไปจนภาพนั้นแปรเปลี่ยนเป็นภาพที่บริสุทธิ์ผ่องใสและควบคุมได้ตามปรารถนา (ปฏิภาคนิมิต) ซึ่งการดำรงจิตให้อยู่กับปฏิภาคนิมิตอย่างต่อเนื่องจะนำไปสู่การเข้าถึงฌานสมาบัติในลำดับต่างๆ ได้ อานิสงส์ของการเจริญปฐวีกสิณทำให้จิตมีกำลัง ตั้งมั่น และไม่หวั่นไหวง่ายดุจแผ่นดิน ถือเป็นพื้นฐานสำคัญยิ่งในการต่อยอดสู่การเจริญวิปัสสนา นอกจากนี้ ผู้ที่ปฏิบัติจนมีความชำนาญขั้นสูงอาจเกิดความสามารถพิเศษที่เกี่ยวเนื่องกับธาตุดินได้ (อภิญญา) เช่น การนฤมิตพื้นที่แข็งหรืออ่อนได้ตามประสงค์ ปฐวีกสิณจึงเป็นอุบายการฝึกจิตเพื่อการพัฒนาสมาธิและปัญญาอย่างแท้จริง