การบูรณาการปัญญาประดิษฐ์กับหลักไตรสิกขาในการบริหาร การศึกษาเพื่อการพัฒนาอย่างยั่งยืน
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
บทความนี้นำเสนอกรอบแนวคิดการบูรณาการปัญญาประดิษฐ์ (AI) เข้ากับหลักไตรสิกขา (ศีล สมาธิ และปัญญา)ในการบริหารการศึกษาเพื่อการพัฒนาอย่างยั่งยืน ผ่านการวิเคราะห์ศักยภาพและข้อจำกัดของ AI ในการศึกษาร่วมกับปรัชญาพุทธเพื่อกำกับดูแลเชิงคุณค่า ผลการวิจัยนำเสนอแบบจำลองเชิงแนวคิดสามระดับ คือ ฐานรากศีล เพื่อวางกรอบจริยธรรม การคุ้มครองข้อมูล ความโปร่งใส และการป้องกันอคติในอัลกอริทึม, แกนกลางสมาธิเพื่อการกำกับดูแลระบบ AI อย่างมีสติ มุ่งเน้นเป้าหมายทางการศึกษา และรักษาสมดุลระหว่างเทคโนโลยีกับปฏิสัมพันธ์ของมนุษย์ และยอดบนปัญญาเพื่อการตัดสินใจที่รอบด้าน มองการณ์ไกล และสร้างปัญญาร่วมระหว่างมนุษย์และเครื่องจักร พร้อมสรุปแนวทางปฏิบัติ ระดับนโยบาย สถาบัน และปฏิบัติการ พร้อมกรณีศึกษาระบบแจ้งเตือนความเสี่ยงนักศึกษาที่สะท้อนการนำไตรสิกขามาใช้เป็นเข็มทิศด้านจริยธรรม นอกจากนี้ ยังวิเคราะห์ความท้าทายด้านเทคนิค องค์กร และจริยธรรม พร้อมข้อเสนอเบื้องต้น ได้แก่ การพัฒนา AI อธิบายได้ (XAI) การสร้างมาตรฐานข้อมูลกลาง การบริหารการเปลี่ยนแปลงเชิงองค์รวม และ การตั้ง Regulatory Sandbox ด้านจริยธรรม AI สรุปได้ว่า หลักไตรสิกขาเป็นกรอบปรัชญาที่สามารถนำทางให้การใช้ AI ในการบริหารการศึกษามีประสิทธิภาพ เคียงคู่คุณค่าความเป็นมนุษย์ และสนับสนุนการบรรลุเป้าหมายการศึกษาที่ยั่งยืน
Article Details
เอกสารอ้างอิง
พระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ.ปยุตฺโต). (2560). พุทธธรรม ฉบับปรับปรุงและขยายความ. สำนักพิมพ์ผลิธัมม์.
พระพรหมคุณาภรณ์ (ป. อ.ปยุตฺโต). (2561). พุทธธรรม ฉบับปรับปรุงและขยายความ. โรงพิมพ์มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.
Adadi, A., & Berrada, M. (2018). Peeking inside the black-box: A survey on explainable artificial intelligence (XAI). IEEE Access, 6, 52138-52160. https://doi.org/10.1109/ACCESS.2018.2870052
Baker, T., & Smith, L. (2022). Artificial intelligence in educational administration: A practical guide. Routledge.
Bayamlıoğlu, E. (2021). The right to explanation, the right to contest and the GDPR. In M. Hildebrandt & K. O'Hara (Eds.), Life and the law in the era of data-driven agency (pp. 133-150). Edward Elgar Publishing.
Brynjolfsson, E., & McAfee, A. (2014). The second machine age: Work, progress, and prosperity in a time of brilliant technologies. W. W. Norton & Company.
Chen, X., Lee, C., & Wang, H. (2023). A systematic review of big data analytics in education: Trends and challenges. Educational Technology & Society, 26(1), 112- 128.
Daniel, B. K. (2019). Big data and data science: A critical review of the literature. International Journal of Educational Technology in Higher Education, 16(1), Article 40. https://doi.org/10.1186/s41239-019-0174-z
Floridi, L., & Taddeo, M. (Eds.). (2018). The ethics of artificial intelligence. Springer.
Mittelstadt, B. D. (2019). Principles alone cannot guarantee ethical AI. Nature Machine Intelligence, 1(11), 501–507. https://doi.org/10.1038/s42256-019-0114-4
Hallinger, P., & Heck, R. H. (2019). Leadership for learning: A review of the research and a proposed conceptual framework. In M. Connolly, D. H. Eddy-Spicer, C. James, & S.
Hallinger, P., & Lu, J. (2023). A systematic review of research on the roles of school leaders in technology-rich environments. Educational Management Administration & Leadership, 51(1), 4-25. https://doi.org/10.1177/1741143221993297
Kim, J., & Lee, S. (2021). The mindful leader: Integrating eastern philosophy with western management theory. Journal of Management & Spirituality, 18(2), 115-130.
Kuner, C., Cate, F. H., Millard, C., & Svantesson, D. J. B. (2020). The Cambridge handbook of consumer privacy. Cambridge University Press.
O'Neil, C. (2016). Weapons of math destruction: How big data increases inequality and threatens democracy. Crown.
Russell, S. J., & Norvig, P. (2021). Artificial intelligence: A modern approach (4th ed.). Pearson.
Selwyn, N. (2019). Should robots replace teachers? AI and the future of education. Polity Press.
Selwyn, N. (2021). Education and technology: Key issues and debates (3rd ed.). Bloomsbury Academic.
Shneiderman, B. (2022). Human-centered AI. Oxford University Press.
UNESCO. (2021). AI and education: Guidance for policy-makers. United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization.
United Nations. (2015). Transforming our world: The 2030 agenda for sustainable development. Retrieved from https://sdgs.un.org/2030agenda
Williamson, B. (2017). Big data in education: The digital future of learning, policy and practice. Sage Publications.
Zawacki-Richter, O., Marín, V. I., Bond, M., & Gouverneur, F. (2019). Systematic review of research on artificial intelligence applications in higher education – where are the educators. International Journal of Educational Technology in Higher Education, 16(1), Article 39
