แนวทางการใช้เทคโนโลยีปัญญาประดิษฐ์ (AI) เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการบริหารงานวิชาการของผู้บริหารสถาบันอุดมศึกษาในกำกับของรัฐ
คำสำคัญ:
ความต้องการจำเป็น, ปัญญาประดิษฐ์, การบริหารงานวิชาการ, สถาบันอุดมศึกษาในกำกับของรัฐบทคัดย่อ
การวิจัยในครั้งนี้มีวัตถุประสงค์ 1) เพื่อประเมินความต้องการจำเป็นในการใช้เทคโนโลยีปัญญาประดิษฐ์ (AI) เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการบริหารงานวิชาการของผู้บริหารสถาบันอุดมศึกษาในกำกับของรัฐ และ 2) เพื่อเสนอแนวทางการใช้เทคโนโลยีปัญญาประดิษฐ์ (AI) เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการบริหารงานวิชาการของผู้บริหารสถาบันอุดมศึกษาในกำกับของรัฐ การวิจัยแบ่งออกเป็น 2 ระยะ ระยะที่ 1 เป็นการวิจัยเชิงปริมาณโดยใช้แบบสอบถามกับกลุ่มตัวอย่างจำนวน 377 คน จาก 7 สถาบันอุดมศึกษาในกำกับของรัฐ วิเคราะห์ข้อมูลด้วยค่าดัชนี PNImodified เพื่อจัดลำดับความต้องการจำเป็น ระยะที่ 2 เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพโดยการสัมภาษณ์เชิงลึกผู้เชี่ยวชาญจำนวน 9 คน ประกอบด้วยผู้เชี่ยวชาญที่มีประสบการณ์การบริหารงานวิชาการระดับอุดมศึกษา 4 คน และผู้เชี่ยวชาญปัญญาประดิษฐ์ (AI) ด้านการนำปัญญาประดิษฐ์มาใช้ทางการศึกษาในระดับอุดมศึกษา 5 คน โดยใช้การวิเคราะห์เชิงเนื้อหา (Content Analysis) ผลการวิจัยพบว่า 1) ทุกด้านของการบริหารงานวิชาการมีระดับความต้องการจำเป็นในระดับเร่งด่วน สะท้อนให้เห็นถึงความพร้อมและความคาดหวังของสถาบันอุดมศึกษาในการนำ AI มายกระดับคุณภาพการบริหารงานวิชาการอย่างเป็นระบบ โดยด้านที่มีค่าเฉลี่ย PNImodified เรียงลำดับความต้องการจำเป็นจากมากไปน้อย ดังนี้ ด้านการจัดกิจกรรมนิสิตนักศึกษา (0.54) ด้านการวัดและการประเมินผล (0.49) ด้านการเรียนการสอน (0.46) และ ด้านการพัฒนาหลักสูตร (0.42) ตามลำดับ 2) แนวทางการประยุกต์ใช้ AI ที่ได้จากการวิจัยเชิงคุณภาพ ได้แก่ การใช้ระบบ AI-based Curriculum Mapping เพื่อเชื่อมโยงหลักสูตรกับมาตรฐานอุตสาหกรรม การใช้ระบบผู้ช่วยสอนอัจฉริยะ (Intelligent Tutoring Systems) และการเรียนรู้แบบปรับตัว (Adaptive Learning) การใช้ AI วิเคราะห์พฤติกรรมและให้คำปรึกษาเชิงลึกแก่นิสิต ตลอดจนการประเมินผลแบบอัตโนมัติด้วยเทคโนโลยี NLP และระบบให้คะแนนตามตัวบ่งชี้มาตรฐาน ทั้งนี้ การนำ AI ไปใช้ควรยึดหลักการ “เสริมพลังมนุษย์” (Augmentation) ควบคู่กับการพัฒนาเชิงนโยบาย โครงสร้างพื้นฐาน บุคลากร และวัฒนธรรมองค์กร เพื่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงอย่างยั่งยืน
เอกสารอ้างอิง
กระทรวงดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคม. (2565). แผนปฏิบัติการด้านปัญญาประดิษฐ์แห่งชาติ (พ.ศ. 2565–2570). สืบค้นจาก https://www.mdes.go.th/
กระทรวงดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคม. (2568). รายงานการประชุมคณะกรรมการขับเคลื่อนแผนปฏิบัติการด้าน AI แห่งชาติ ครั้งที่ 1/2568. สืบค้นจาก https://www.mdes.go.th/
กองยุทธศาสตร์และแผนงาน สำนักงานปลัดกระทรวงอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม. (2567). แผนปฏิบัติราชการรายปี พ.ศ. 2567 ของสำนักงานปลัดกระทรวงอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์และนวัตกรรม. สืบค้นจาก https://www.ops.go.th/th/aboutus/strategic-policy/item/9542-2567-action-plan-2567
ณัฐกานต์ พวงไพบูลย์, และ แม้นวาด รชนีกรไกรลาศ. (2564). กลยุทธ์การบริหารวิชาการของสถาบันอุดมศึกษาในประเทศไทยเพี่อส่งเสริมการพัฒนาที่ยั่งยืน. วารสารพุทธศาสตร์ศึกษา, 12(1), 1-19. สืบค้นจาก https://so02.tcithaijo.org/index.php/JBS/article/view/246289/168552
ทนง ทองภูเบศร์, และคณะ. (2562). รายงานฉบับสมบูรณ์อนาคตภาพของรูปแบบการประเมินและการประกันคุณภาพการศึกษาภายนอกระดับอุดมศึกษาทศวรรษหน้า. สืบค้นจาก https://www.onesqa.or.th/upload/download/202112081151012.pdf
น้ำอ้อย ชินวงศ์. (2561). กลยุทธ์การบริหารวิชาการสถาบันอุดมศึกษาในการกำกับของรัฐตามแนวคิดสมรรถนะข้ามสายงาน (วิทยานิพนธ์ปริญญาดุษฎีบัณฑิต). กรุงเทพฯ: จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย. สืบค้นจาก https://digital.car.chula.ac.th/cgi/viewcontent.cgi?article=4039&context=chulaetd
นิจวรรณ วีรวัฒโนดม, และ นงณภัทร รุ่งเนย. (2555). การบริหารสถาบันอุดมศึกษาตามหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง. วารสารวิทยาลัยพยาบาลพระปกเกล้า จันทบุรี, 23(2), 65-72.
ไพฑูรย์ สินลารัตน์. (2548). หลักการของพื้นฐานอุดมศึกษา. กรุงเทพฯ: จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
ราชบัณฑิตยสถาน. (2555). พจนานุกรมศัพท์ศึกษาศาสตร์ ฉบับราชบัณฑิตยสถาน. กรุงเทพฯ: อรุณการพิมพ์.
วิจิตร ศรีสอ้าน. (2559). มหาวิทยาลัยในกำกับของรัฐ: นวัตกรรมการบริหารมหาวิทยาลัยในประเทศไทย. กรุงเทพฯ: [ม.ป.พ.].
วิโรจน์ สารรัตนะ. (2566). การวิจัยทางการบริหารการศึกษา: แนวคิดและกรณีศึกษา (พิมพ์ครั้งที่ 5). กรุงเทพฯ: ศูนย์หนังสือแห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
สมใจ ลักษณะ. (2544). ความหมายของประสิทธิภาพในการบริหาร. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์การศึกษา.
สรรชัย ชูชีพ. (2558). กลยุทธ์การบริหารมหาวิทยาลัยตามแนวคิดการเสริมสร้างขีดความสามารถของมนุษย์ (วิทยานิพนธ์ปริญญาดุษฎีบัณฑิต). กรุงเทพฯ: จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย. สืบค้นจาก https://cuir.car.chula.ac.th/handle/123456789/50778
สำนักงานคณะกรรมการอุดมศึกษา. (2557). คู่มือการประกันคุณภาพการศึกษาภายในระดับอุดมศึกษา พ.ศ. 2557. กรุงเทพฯ: ภาพพิมพ์. สืบค้นจาก https://qm.kku.ac.th/downloads/hbMUA57ed3.pdf
สำนักงานปลัดกระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม. (2567ก). บุคลากรอุดมศึกษา ปีการศึกษา 2567 ภาคเรียนที่ 1 ในสถาบันอุดมศึกษาทั้งหมด จำแนกตาม. สืบค้นจาก https://info.mhesi.go.th/stat_stf.php?search_year=2567&download=7358&file_id=2024101106.xlsx
สำนักงานปลัดกระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม. (2567ข). อว. for AI. สืบค้นจาก https://www.mhesi.go.th/index.php/news-and-announce-all/news-all/106-minister-supamas/10300-for-ai-ai-fagship-al-3-al-ai-3-3-al.html
สิริวดี ชูเชิด. (2556). การศึกษาประสิทธิภาพการทำงานของบุคลากรในองค์กรภาครัฐ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ (สารนิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต). กรุงเทพฯ: มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ.
สุดารัตน์ สารสว่าง. (2552). การบริหาร: การบริหารงานวิชาการอุดมศึกษา. สืบค้นจาก https://www.arit.rmutp.ac.th/kms/wp-content/uploads/2009/11/norborkor13.20.pdf
สุวิมล ว่องวาณิช. (2558). การวิจัยประเมินความต้องการจําเป็น (พิมพ์ครั้งที่ 3). กรุงเทพฯ: สํานักพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
เสริมศักดิ์ วิศาลาภรณ์. (2542). การบริหารงานวิชาการ (เอกสารประกอบการสอน). กรุงเทพฯ: บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ ประสานมิตร.
อัจฉราวรรณ จันทร์เพ็ญศรี. (2558). การนำเสนอรูปแบบความร่วมมือระหว่างงานวิชาการและงานกิจกรรมนิสิตนักศึกษาเพื่อพัฒนานิสิตนักศึกษาในสถาบันอุดมศึกษา. สืบค้นจาก https://shorturl.asia/pMARk
Baker, R. S., & Inventado, P. S. (2016). Educational data mining and learning analytics. In J. A. Larusson & B. White (Eds.), Learning analytics: From research to practice (pp. 61-75). New York, NY: Springer.
Chen, L., Chen, P., & Lin, Z. (2020). Artificial intelligence in education: A review. IEEE Access, 8, 75264-75278. doi:10.1109/ACCESS.2020.2988510
Goel, A., & Polepalli, S. (2018). Intelligent tutoring systems: The role of AI in adaptive learning environments. Educational Technology Research and Development, 66(4), 937-954.
Herodotou, C., Rienties, B., & Boroowa, A. (2019). Large scale implementation of learning analytics in higher education: Challenges and future directions. British Journal of Educational Technology, 50(5), 2466-2483. doi:10.1111/bjet.12879
Holmes, W., Bialik, M., & Fadel, C. (2019). Artificial intelligence in education: Promises and implications for teaching and learning. Boston, MA: Center for Curriculum Redesign.
Holmes, W., Bialik, M., & Fadel, C. (2022). Artificial intelligence in education: Promises and implications for teaching and learning (2nd ed.). Boston, MA: Center for Curriculum Redesign.
Holstein, K., McLaren, B. M., & Aleven, V. (2018). Student learning benefits of a mixed-reality teacher awareness tool in AI-enhanced classrooms. In S. Isotani, et al. (Eds.), Artificial Intelligence in Education: AIED 2018 (pp. 154-168). Cham: Springer.
Huang, M. H., & Rust, R. T. (2021). A strategic framework for artificial intelligence in marketing. Journal of the Academy of Marketing Science, 49(1), 30-50. doi:10.1007/s11747-020-00749-9
Knowles, A. (1970). Handbook of college and university administration. New York, NY: McGraw-Hill.
Krejcie, R. V., & Morgan, D. W. (1970). Determining sample size for research activities. Educational and Psychological Measurement, 30(3), 607-610.
Kukulska-Hulme, A., Lee, H., & Norris, L. (2021). Artificial intelligence and personalized learning in higher education: Opportunities and challenges. British Journal of Educational Technology, 52(4), 1235-1248. doi:10.1111/bjet.13078
Kumar, V. S., & Boulanger, D. (2020). Automated essay scoring and the deep learning black box: How are rubric scores determined? International Journal of Artificial Intelligence in Education, 31(4), 538-584. doi:10.1007/s40593-020-00211-5
Millett, J. D. (1954). Management in the public service: The quest for effective performance. New York, NY: McGraw-Hill.
Nguyen, L. T., & Wong, Y. K. (2019). The digital school project: Enabling technology-enhanced learning in K-12 education in Vietnam. In Handbook of research on emerging technologies for digital learning, teaching and assessment. Cham: Springer.
Organisation for Economic Co-operation and Development. (2022). OECD digital education outlook 2022. Retrieved from https://www.oecd.org/
Popencil, A., & Ken, D. (2017). The role of AI in curriculum design and personalization. International Journal of Advanced Education Technology, 5(3), 101-114.
Romeo, L., & Ventura, F. (2020). Artificial intelligence in academic decision-making: A systematic review. Journal of Educational Technology, 18(2), 45-59.
Russell, S. J., & Norvig, P. (2021). Artificial intelligence: A modern approach (4th ed.). Hoboken, NJ: Pearson.
Smith, J. (2022). Efficient academic management using artificial intelligence. New York, NY: Educational Innovation Press.
UNESCO. (2023). Global education monitoring report 2023: Technology in education – A tool on whose terms? Retrieved from https://www.unesco.org/reports/global-education-monitoring-report/2023
Zhang, W., Wang, L., & Li, J. (2020). The impact of artificial intelligence on higher education learning outcomes. International Journal of Artificial Intelligence in Education, 30(2), 123-139. doi:10.1007/s40593-020-00191-3
ดาวน์โหลด
เผยแพร่แล้ว
รูปแบบการอ้างอิง
ฉบับ
ประเภทบทความ
หมวดหมู่
สัญญาอนุญาต
ลิขสิทธิ์ (c) 2025 คณะศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
