พิพิธภัณฑ์ท้องถิ่นกับการท่องเที่ยวแบบยั่งยืน : เกาะเกร็ด จังหวัดนนทบุรี

บทคัดย่อ

เกาะเกร็ด จังหวัดนนทบุรี เป็นแหล่งท่องเที่ยวที่มีชื่อเสียงที่ไม่ไกลจากกรุงเทพฯ เป็นที่นิยมของนักท่องเที่ยวทั้งชาวไทย และชาวต่างชาติ มีพื้นที่ลักษณะเป็นเกาะขนาดใหญ่กลางแม่น้ำเจ้าพระยา มีความหลากหลายในวิถีชีวิตชุมชนและชาติพันธุ์ มีทั้งคนไทยแท้ ไทยมอญ และไทยมุสลิม ขึ้นชื่อที่สุดคือชุมชนกลุ่ม
ชาวมอญที่มีเอกลักษณ์ทางวัฒนธรรมที่ชัดเจนโดดเด่น มีภูมิปัญญาการปั้นเครื่องปั้นดินเผาชั้นดี มีภูมิปัญญาด้านอาหารและขนมหวาน นักท่องเที่ยวส่วนใหญ่ที่มาเที่ยวบนเกาะเกร็ด มีทั้งมาเดินเที่ยว เลือกซื้อสินค้าไหว้พระ ปั่นจักรยาน หรือเลือกนั่งเรือชมวิถีชีวิตรอบเกาะ บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาพิพิธภัณฑ์ท้องถิ่นภายในเกาะเกร็ด โดยพิพิธภัณฑ์ท้องถิ่นเหล่านี้มีศักยภาพส่งเสริมพัฒนาเป็นแหล่งท่องเที่ยวแบบยั่งยืนได้อย่างไร

จากการศึกษาพบว่า เกาะเกร็ดมีพิพิธภัณฑ์ท้องถิ่นอยู่ 2 แห่งคือ พิพิธภัณฑ์วัดปรมัยยิกาวาสวรวิหาร และพิพิธภัณฑ์ชาวมอญ (บ้านกวานอาม่าน) เป็นแหล่งความรู้ในเรื่องวัฒนธรรม ประเพณีและวิถีชุมชนให้แก่นักท่องเที่ยวนอกเหนือจากการมาเดินเที่ยวเลือกซื้อสินค้าเพื่อความบันเทิง พิพิธภัณฑ์วัดปรมัยยิกาวาสวรวิหาร ต้องมีการบริหารจัดการที่ดี คนในชุมชนเข้ามามีส่วนร่วมในการตัดสินใจ กำหนดทิศทาง เปิดโอกาสให้เกิดการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ มีความรู้สึกเป็นเจ้าของร่วมกัน เห็นคุณค่าของพิพิธภัณฑ์ ก่อให้เกิดการจัดการพิพิธภัณฑ์ท้องถิ่นได้อย่างยั่งยืน ส่งผลต่อการท่องเที่ยวแบบยั่งยืนในเกาะเกร็ดต่อไป ส่วนพิพิธภัณฑ์ชาวมอญ (บ้านกวานอาม่าน) ปัจจุบันได้ ปิดตัวลงแบบถาวรเนื่องจากผู้ริเริ่มก่อตั้งพิพิธภัณฑ์แห่งนี้ควบคุมดูแลเพียงคนเดียว เมื่อเทียบกับจำนวนนักท่องเที่ยวที่เข้าชมไม่เพียงพอ สิ่งของที่จัดแสดงชำรุดเสียหายจากนักท่องเที่ยวการดูแลบำรุงรักษาจึงเป็นไปได้ยาก ผู้ริเริ่มก่อตั้งได้มอบสิ่งของภายในพิพิธภัณฑ์บางส่วนให้แก่มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราชและพิพิธภัณฑ์อื่น ๆ หากในอนาคตพิพิธภัณฑ์แห่งนี้จะกลับฟื้นคืนชีพมาอีกครั้งต้องได้รับความร่วมมือจากภาครัฐ ภาคเอกชน และที่สำคัญคือคนในชุมชน เข้ามามีส่วนร่วมการจัดตั้งพิพิธภัณฑ์จึงจะสำเร็จลุล่วงและยั่งยืนตลอดไป