การศึกษาและสืบสานภูมิปัญญาช่างผลิตเครื่องดนตรีไทยประเภทเครื่องตี

บทคัดย่อ

งานวิจัยครั้งนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ เพื่อรวบรวมองค์ความรู้ช่างศิลป์ท้องถิ่นประเภทงานช่างเครื่องดนตรีไทยโดยการสัมภาษณ์และสังเกตอย่างมีส่วนร่วม  นำเสนอผลการสังเคราะห์และวิเคราะห์องค์ความรู้ของช่างผลิตเครื่องดนตรีไทย (ประเภทเครื่องตี) แล้วนำมาเรียบเรียงและเผยแพร่ตามวัตถุประสงค์ที่ตั้งไว้ ได้แก่  1) เพื่อศึกษาสำรวจข้อมูลช่างผลิตเครื่องดนตรีไทยประเภทเครื่องตีในพื้นที่ภาคกลางอย่างเป็นระบบ 2) เพื่อสังเคราะห์องค์ความรู้ การผลิตเครื่องดนตรีไทยประเภทเครื่องตีจากช่างภูมิปัญญาเครื่องดนตรีไทยภาคกลาง 3) เผยแพร่องค์ความรู้ช่างผลิตเครื่องดนตรีไทยสู่สังคม เพื่อพัฒนาต่อยอดองค์ความรู้เชิงเศรษฐกิจและสังคม ด้วยกระบวนการอบรมเชิงปฏิบัติการ

ผลของการวิจัยพบว่า พื้นที่ภาคกลางมีช่างผลิตเครื่องดนตรีไทยประเภทเครื่องตี (ระนาดเอก ฆ้องวงใหญ่ ตะโพนไทย) กระจายอยู่ในหลายจังหวัด อาทิ กรุงเทพมหานคร สมุทรปราการ นครปฐม พระนครศรีอยุธยา เพชรบูรณ์ นครนายก อ่างทอง และสมุทรสาคร เป็นต้น การดำเนินงานช่างผลิตเครื่องดนตรีไทยส่วนใหญ่เป็นลักษณะธุรกิจครอบครัวที่มีการสืบทอดองค์ความรู้ด้านการผลิตเครื่องดนตรีไทยและการบริหารงานจากรุ่นสู่รุ่น บางรายมีแนวโน้มในการดำรงอยู่ต่อไปในอนาคต แต่บางรายมีแนวโน้มในทางตรงกันข้ามเนื่องจากสภาพความเปลี่ยนแปลงทางด้านเศรษฐกิจและสังคมจึงยึดอาชีพช่างผลิตเครื่องดนตรีไทยเป็นเพียงอาชีพเสริมเท่านั้น ปัจจัยของความสำเร็จในอาชีพช่างผลิตเครื่องดนตรีไทยของช่างแต่ละท่านในการวิจัยครั้งนี้คือ ความรู้ที่แตกฉาน มีความเชี่ยวชาญในกระบวนการผลิต โดยช่างจะให้ความสำคัญกับกระสวนซึ่งใช้เป็นแบบในการสร้างเครื่องดนตรีที่ได้รับการสืบทอดมา  บางท่านมีการพัฒนากระสวนที่ใช้สร้างเครื่องดนตรีให้เป็นอัตลักษณ์ของตนเองจนเป็นที่ยอมรับของกลุ่มนักดนตรีไทย ความรู้ด้านการผลิตเครื่องดนตรีไทยของช่างแต่ละท่านจึงเป็นสิ่งที่มีคุณค่าแก่การอนุรักษ์และสืบสาน จึงได้มีการขยายผลงานวิจัยสู่สังคมโดยการจัดโครงการให้นักศึกษาวิชาชีพดนตรีไทยและผู้สนใจทั่วไปได้ฝึกปฏิบัติการผลิตเครื่องดนตรีประเภทเครื่องตี เพื่อให้เกิดความตระหนักในความสำคัญของภูมิปัญญาการผลิตเครื่องดนตรีไทยและการประกอบวิชาชีพช่างผลิตเครื่องดนตรีไทยในอนาคต ทำให้เกิดการสืบสานภูมิปัญญาการผลิตเครื่องดนตรีไทยต่อไป