การศึกษาเชิงวัฒนธรรมเกี่ยวกับหัตถกรรมการทำบุหงาของสตรีชาววัง

บทคัดย่อ

การศึกษาเชิงวัฒนธรรมเกี่ยวกับหัตถกรรมการทำบุหงาของสตรีชาววังในบริบทการถ่ายทอดสู่นาฏกรรม มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาประวัติความเป็นมาและกรรมวิธีในการประดิษฐ์บุหงา และ 2) ออกแบบและนำเสนอวัฒนธรรมการทำบุหงาของสตรีชาววังในรูปแบบนาฏกรรม ผลการศึกษาพบว่า “บุหงา” เป็นภูมิปัญญาไทยที่สะท้อนความประณีตของสตรีในราชสำนัก โดยมีขั้นตอนการคัดเลือกและตากดอกไม้ให้แห้ง ผสมกับใบมะกรูดหรือใบเตย แล้วปรุงกลิ่นและประดิษฐ์เป็นผลิตภัณฑ์หอม กลวิธีดังกล่าวสะท้อนคุณค่าทางวัฒนธรรมที่ควรอนุรักษ์และถ่ายทอด องค์ความรู้จึงได้รับการถ่ายทอดผ่านการแสดงนาฏศิลป์ร่วมสมัยชุด “เสาวคนธ์บุหงามาลาหลวง” แบ่งออกเป็น 3 ช่วง ได้แก่ 1) นวัตวิถีสตรีชาววัง 2) ลีลาปรุงประดิษฐ์ และ 3) ภูมิปัญญาโสภามาลี โดยประยุกต์ท่ารำแม่บทผสานกับจินตนาการสร้างสรรค์ ดนตรีประกอบใช้วงปี่พาทย์ไม้นวมร่วมกับเครื่องดนตรีสากล เครื่องแต่งกายสะท้อนบริบทในสมัยรัชกาลที่ 5 และใช้อุปกรณ์แสดงที่เกี่ยวข้องกับการทำบุหงา ผลการสร้างสรรค์แสดงให้เห็นว่านาฏศิลป์สามารถเป็นสื่อกลางในการอนุรักษ์ ถ่ายทอด และต่อยอดภูมิปัญญาท้องถิ่น เสริมสร้างความเข้าใจวัฒนธรรมไทย และสามารถนำไปประยุกต์ใช้ในกระบวนการเรียนรู้หรือพัฒนาเป็นการแสดงร่วมสมัยได้อย่างเหมาะสม