วิถีการดำรงชีวิตและบทบาทของผู้บรรลุธรรมฝ่ายคฤหัสถ์ ในพระพุทธศาสนาเถรวาท
คำสำคัญ:
วิถีการดำรงชีวิต, บทบาทของผู้บรรลุธรรมฝ่ายคฤหัสถ์, พระพุทธศาสนาเถรวาทบทคัดย่อ
บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาการบรรลุธรรมของคฤหัสถ์ในพระพุทธศาสนาเถรวาท 2) ศึกษาวิถีการดำรงชีวิตและบทบาทของผู้บรรลุธรรมฝ่ายคฤหัสถ์ในพระพุทธศาสนาเถรวาท และ 3) วิเคราะห์วิถีการดำรงชีวิตและบทบาทของผู้บรรลุธรรมฝ่ายคฤหัสถ์ในพระพุทธศาสนาเถรวาท เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ โดยใช้วิธีการวิจัยเอกสาร
ผลการวิจัยพบว่า
- 1. การบรรลุธรรมของคฤหัสถ์ในพระพุทธศาสนาเถรวาทคือกระบวนการฝึกตนด้วยศีล สมาธิ และปัญญา จนสามารถละกิเลสและความยึดมั่นในตัวตนได้ตามลำดับ โดยเริ่มจากการฟังและปฏิบัติตามหลักอนุปุพพิกถาและอริยสัจ 4 จนบรรลุธรรมในระดับต่าง ๆ ตั้งแต่โสดาบันถึงระดับอรหันต์ ซึ่งแต่ละระดับสัมพันธ์กับการละสังโยชน์ที่ผูกมัดจิตใจ ถึงจะเป็นคฤหัสถ์ก็สามารถเข้าถึงความหลุดพ้นได้เช่นเดียวกับบรรพชิต หากปฏิบัติอย่างถูกต้องและสม่ำเสมอ
- ผู้บรรลุธรรมฝ่ายคฤหัสถ์ดำรงชีวิตตามหลักธรรม เช่น การรักษาศีล 5 การเจริญภาวนา การให้ทาน และปฏิบัติตามวิธีบุญกิริยาวัตถุ 3 โดยมีบทบาทสำคัญในการเผยแผ่ธรรมะ และการเป็นแบบอย่างที่ดีในสังคม ตัวอย่างเด่น ได้แก่ อนาถบิณฑิกเศรษฐีและนางวิสาขามหาอุบาสิกา
3. การดำรงชีวิตก่อนและหลังการบรรลุธรรมของคฤหัสถ์มีการเปลี่ยนแปลงในเชิงลึก โดยก่อนการบรรลุธรรมจะถือวิธีปฏิบัติตามหลักบริษัท 4 เน้นการสั่งสมบุญและความศรัทธา ส่วนหลังการบรรลุธรรม ผู้บรรลุธรรมดำเนินชีวิตด้วยความสงบ สุขุม และส่งเสริมผู้อื่นให้เข้าถึงธรรมะมากขึ้น ดังนั้น การบรรลุธรรมของคฤหัสถ์ไม่เพียงส่งผลต่อการพัฒนาตนเอง แต่ยังสร้างคุณูปการต่อครอบครัว สังคม และพระพุทธศาสนา โดยยืนยันถึงความเป็นไปได้ของการหลุดพ้นจากทุกข์และการเข้าถึงพระนิพพานสำหรับทุกคนที่ปฏิบัติตามหลักธรรมคำสอนอย่างเคร่งครัด
เอกสารอ้างอิง
พรทิพย์ พรมชาติ. (2558). ศึกษาเชิงเปรียบเทียบการบรรลุธรรมในพระพุทธศาสนาเถรวาทกับการบรรลุธรรมแบบฉับพลันในคำสอนของพระโพธิธรรม. วารสารบัณฑิตศาส์น มมร, 13(2), 56-64. https://so04.tci-thaijo.org/index.php/mgsj/article/view/201676
พระครูปลัดปราโมทย์ ปโมทิโต (ปานเจริญ). (2558). ศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างความเพียรกับการบรรลุธรรมในคัมภีร์พุทธศาสนาเถรวาท [วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต ไม่ได้ตีพิมพ์]. มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.
พระมหาบุญชิต ณาณสํวโร (สุดโปร่ง). (2536). ศึกษาวิเคราะห์คุณสมบัติของพระอรหันต์ในพระพุทธศาสนานิกายเถรวาท. มหาวิทยาลัยมหิดล.
พระมหาประพันธ์ รักเรียน. (2541). จริตกับการบรรลุธรรมในคัมภีร์พุทธศาสนาเถรวาท [วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต, จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย]. Chulalongkorn University Theses and Dissertations (Chula ETD). https://digital.car.chula.ac.th/chulaetd/21392
พระมหามีนา ถาวโร (ไชยอุด). (2559). ศึกษาการบรรลุธรรมของพระวังคีสะเถระ [วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต ไม่ได้ตีพิมพ์]. มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.
พระมหาสมเจต สมจารี. (2559). ศึกษาบัณเฑาะก์กับการบรรลุธรรมขั้นสูงในพุทธศาสนาเถรวาท. วารสารศึกษาศาสตร์ มมร, 4(2), 151-165. https://ojs.mbu.ac.th/index.php/edj/article/view/128
พระมหาอำนวย อานนฺโท (จันทร์เปล่ง). (2542). การศึกษาเรื่องการบรรลุธรรมในพระพุทธศาสนา (วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต, มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย]. MCU Digital Collections. https://e-thesis.mcu.ac.th/thesis/2705
พระสมศักดิ์ สุทฺธิจาโค (ธิดา). (2558). การบรรลุธรรมในคัมภีร์พระพุทธศาสนาเถรวาท เฉพาะกรณีของพระพาหิยทารุจีริยเถระ [วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต ไม่ได้ตีพิมพ์]. มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.
มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. (2539). พระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. โรงพิมพ์มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.
