การละเล่นพื้นบ้านไทยในยุคดิจิทัล: บทบาททางสังคม คุณค่าทางวิทยาศาสตร์การกีฬา และแนวทางการอนุรักษ์
คำสำคัญ:
การละเล่นพื้นบ้านไทย, ทุนทางวัฒนธรรม, วิทยาศาสตร์การกีฬา, สุขภาวะองค์รวม, แนวทางการอนุรักษ์บทคัดย่อ
ในบริบทที่โครงสร้างสังคมไทยกำลังเปลี่ยนผ่านจากความเป็นชนบทสู่ความเป็นเมือง การละเล่นพื้นบ้านไทยซึ่งเคยเป็นส่วนหนึ่งของวิถีชีวิตประจำวันในอดีตได้ถูกลดทอนความสำคัญลง และเสี่ยงที่จะเหลือเพียงการแสดงเชิงสัญลักษณ์ในงานวัฒนธรรม อย่างไรก็ตาม การละเล่นพื้นบ้านยังคงมีคุณูปการเชิงลึกทั้งในมิติทางสังคม วัฒนธรรม และวิทยาศาสตร์การกีฬา บทความนี้จึงมีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) วิเคราะห์บทบาทของการละเล่นพื้นบ้านไทยในฐานะทุนทางวัฒนธรรมที่เสริมสร้างความสัมพันธ์ในชุมชนและการถ่ายทอดคุณค่าระหว่างรุ่น 2) ประเมินคุณค่าทางวิทยาศาสตร์การกีฬาในการพัฒนาสมรรถภาพทางกาย สุขภาพจิต และพฤติกรรมทางสังคม และ 3) เสนอแนวทางการอนุรักษ์และฟื้นฟูที่เหมาะสมกับบริบทสังคมปัจจุบัน โดยใช้การสังเคราะห์องค์ความรู้จากงานวิจัยและกรอบแนวคิดร่วมสมัย ผลการวิเคราะห์ชี้ให้เห็นว่า การละเล่นพื้นบ้านทำหน้าที่เป็นทุนทางวัฒนธรรมที่เสริมสร้างความสามัคคี ความไว้วางใจ และสายสัมพันธ์ระหว่างรุ่น อีกทั้งยังเป็น “สนามฝึกตามธรรมชาติ” ที่ช่วยพัฒนาสมรรถภาพทางกาย เช่น ความแข็งแรงและความทนทานของกล้ามเนื้อ ความคล่องแคล่วว่องไว ความเร็ว การทรงตัว เสริมสร้างสุขภาวะทางจิตใจ เช่น การลดความเครียด การจัดการอารมณ์ และการสร้างพลังบวก ควบคู่กับการบ่มเพาะทักษะทางสังคม เช่น การทำงานเป็นทีม ความรับผิดชอบ และการอยู่ร่วมกันอย่างสร้างสรรค์ อย่างไรก็ดี การสืบสานการละเล่นพื้นบ้านในปัจจุบันต้องเผชิญกับความท้าทายจากการเปลี่ยนแปลงเชิงโครงสร้าง สื่อดิจิทัล และแรงกดดันเชิงพาณิชย์ ดังนั้นแนวทางการอนุรักษ์จึงควรขับเคลื่อนบนฐานของวิทยาศาสตร์การกีฬาและนันทนาการ โดยบูรณาการเข้ากับระบบการศึกษา กิจกรรมชุมชน และการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรม พร้อมประยุกต์นวัตกรรมดิจิทัลเพื่อสร้างคุณค่าใหม่ให้สอดคล้องกับสังคมร่วมสมัย นอกจากนี้บทความยังได้ตอกย้ำว่าการละเล่นพื้นบ้านไทยไม่ใช่เพียงมรดกทางวัฒนธรรม หากแต่เป็นพลังขับเคลื่อนเพื่อการพัฒนาคุณภาพชีวิตและความยั่งยืนของสังคมไทยในยุคเปลี่ยนผ่านอย่างแท้จริง
เอกสารอ้างอิง
กนกวรรณ ทองตำลึง อนุกูล พลศิริ และเหมือนแพร รัตนศิริ. (2561). การอนุรักษ์และพัฒนาภูมิปัญญาการละเล่นพื้นบ้านของเด็กไทยภาคเหนือ. วารสารสาขามนุษยศาสตร์สังคมศาสตร์ และศิลปะ, 11(1), 1320-1336.
กมล บุญเขต และกุลิสรา ปองเพียร. (2565). แนวทางอนุรักษ์การละเล่นพื้นบ้าน "รำโทน" บ้านป่าแดง ตำบลป่าเลา อำเภอเมือง จังหวัดเพชรบูรณ์. วารสารราชภัฏเพชรบูรณ์สาร, 24(1), 45-54.
จินตนา นิลทวี และสมพร ชาลีเครือ. (2565). การพัฒนาพฤติกรรมทางสังคมของเด็กปฐมวัยโดยใช้กิจกรรมการละเล่นพื้นบ้านไทย. สิกขา วารสารศึกษาศาสตร์, 8(1), 57-66.
ฉัตรชัย แพงคำฮัก สุพัทธ แสนแจ่มใส และภิญญาพันธ์ เพียซ้าย. (2562). ผลของโปรแกรมกลุ่มการละเล่นพื้นบ้านไทยที่มีต่อทักษะทางสังคมของเด็กออทิสติกสเปคตรัม อายุ 6-9 ปี. วารสารสุทธิปริทัศน์, 33(106), 195–208.
ดาวพระศุกร์ เมืองแมน และสรวงพร กุศลส่ง. (2560). การจัดกิจกรรมกลางแจ้งด้วยการละเล่นพื้นบ้านตามแนวคิด BBL เพื่อส่งเสริมทักษะการคิดแก้ปัญหาสำหรับเด็กปฐมวัย. วารสารวิชาการ มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนคร, 13(1), 314-329.
เตชภณ ทองเติม เมธาวุฒิ พงษ์ธนู ขนิษฐา ฉิมพาลี ธรรญญพร เพ็งสีแสง และจีรนันท์ แก้วมา. (2567ก). การพัฒนาการละเล่นพื้นบ้านไทย “จิกเส้น” สู่กีฬานันทนาการสำหรับเยาวชน. วารสารการพยาบาล สุขภาพ และการศึกษา, 7(2), 14-28.
เตชภณ ทองเติม เมธาวุฒิ พงษ์ธนู และจีรนันท์ แก้วมา. (2567ข). เจิดเกิบ : การพัฒนาการละเล่นพื้นบ้านไทยอีสานสู่กีฬานันทนาการสำหรับเยาวชน. วารสารคณะพลศึกษา, 27(1), 79-96.
ธัญญวดี กำจรภัย และทิพรัตน์ สิทธิวงศ์. (2566). การพัฒนาแอพพลิเคชั่นเกมกระดานเกมพื้นบ้านไทยเพื่อเสริมสร้างการคิดวิเคราะห์สำหรับระดับมัธยมศึกษา. วารสารวิชาการรัตนบุศย์, 25(4), 201-210.
นิตยา พิมพ์ทอง ปิยลักษณ์ อัครรัตน์ และโกวิท วัชรินทรางกูร. (2566). ผลการจัดกิจกรรมการละเล่นพื้นบ้านอีสานที่มีต่อทักษะพื้นฐานทางคณิตศาสตร์ของเด็กปฐมวัย โรงเรียนสาธิตมหาวิทยาลัยราชภัฏบุรีรัมย์. สิกขา: วารสารศึกษาศาสตร์, 10(1), 62-.72.
ปริวัตร ปาโส และพนิดา ชูเวช. (2565). ผลของโปรแกรมการละเล่นพื้นบ้านอีสานเพื่อนันทนาการที่มีต่อสมรรถภาพทางกายและระดับความเครียดของเยาวชน. วารสารบัณฑิตแสงโคมคำ, 7(1), 47-.64.
พัชรินทร์ คําสุวรรณ ทองอินทร์ ไหวดี สมพงษ์ ธงไชย และกิ่งเพชร ส่งเสริม. (2564). การละเล่นพื้นบ้านของกลุ่มชาติพันธุ์ไทยพวนที่สัมพันธ์กับการส่งเสริมสุขภาวะในประเทศไทย. วารสารสังคมศาสตร์และมานุษยวิทยาเชิงพุทธ, 6(9), 280-293.
รัฐพล เกษแก้ว และธารินทร์ ก้านเหลือง. (2567). ผลของโปรแกรมการฝึกกีฬาพื้นเมืองไทยภาคใต้ที่มีต่อสมรรถภาพทางกลไกของนักเรียนชั้นประถมศึกษาตอนปลาย จังหวัดนครศรีธรรมราช. วารสารศาสตร์การศึกษาและการพัฒนามนุษย์, 8(2), 113-129.
วรรณนิศา พงษ์จิรังกาล. (2565). การจัดการเรียนรู้พลศึกษาโดยใช้การละเล่นพื้นบ้านไทยเพื่อส่งเสริมสมรรถภาพทางกาย ความซื่อสัตย์ และความรับผิดชอบของเด็กปฐมวัย. วารสารสุขศึกษา พลศึกษา และสันทนาการ, 48(2), 365-379.
วรรณวิสา บุญมาก. (2561). การพัฒนารูปแบบการออกกำลังกายด้วยกิจกรรมการละเล่นพื้นบ้านเพื่อส่งเสริมสมรรถภาพทางกายของนักเรียนประถมศึกษาที่มีภาวะน้ำหนักเกิน. Veridian E-Journal,Silpakorn University (มนุษยศาสตร์ สังคมศาสตร์ และศิลปะ), 11(2), 216-231.
ศิริลักษณ์ เหมาะศรี ทัศนีย์ นาคุณทรง และประสพสุข ฤทธิเดช. (2559). การพัฒนาความคิดสร้างสรรค์ของเด็กปฐมวัยด้วยการละเล่นพื้นบ้านไทย. วารสารมหาวิทยาลัยราชภัฏมหาสารคาม (มนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์), 10(1), 101-110.
ศุภวรรณ นาคนิล. (2562). การพัฒนาทักษะการฟัง-การพูดภาษาอังกฤษของนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 โดยใช้กิจกรรมการละเล่นพื้นบ้าน. วารสารศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น, 32(4), 157-164.
สายชล ภัคคะธารา และคีรีรัฐ ราชิวงศ์. (2566). ผลของการใช้โปรแกรมการละเล่นพื้นบ้านและกีฬาไทยเพื่อลดความเครียดของผู้สูงอายุ ในเขตเทศบาลเมืองศรีสะเกษ. วารสารวิทยาศาสตร์การกีฬาและนวัตกรรมสุขภาพ กลุ่มมหาวิทยาลัยราชภัฏแห่งประเทศไทย, 2(3), 64-71.
สุทธิชัย รักจันทร์. (2566) เงื่อนไขทางเศรษฐกิจและการเมืองที่เอื้อให้นักการเมืองเข้ามามีบทบาท ในกีฬาชนวัวในจังหวัดพัทลุง. วารสารสถาบันพระปกเกล้า, 23(3), 31.
อังคนา ดวงเกิด นพพร ธนะชัยขันธ์ และสุดาพร ปัญญาพฤกษ์. (2558). การพัฒนาทักษะพื้นฐานทางคณิตศาสตร์ ของนักเรียนชั้นอนุบาลปีที่ 1 โดยการจัดกิจกรรมการละเล่นท้องถิ่นพื้นบ้านภาคเหนือ. วารสารบัณฑิตศึกษา มหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงราย, 8(17), 236-235.
อามีเนาะ เจ๊ะแว. (2564). การเสริมสร้างสัมพันธภาพในครอบครัวผ่านกิจกรรมการละเล่นพื้นบ้านสามจังหวัดชายแดนภาคใต้. วารสารสงขลานครินทร์ ฉบับสังคมศาสตร์และมนุษย์ศาสตร์, 27(3), 111-144.
Abdullah, B., & Amri, S. (2018). Effects of Traditional Games on Age Equivalent Scores of Locomotor and Manipulative Skills among Early Stage School Children. International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences, 8(12), 134-145.
Akbari, H., Abdoli, B., Shafizadehkenari, M., Khalaji, H., Hajihosseini, S., & Ziaee, V. (2009). The effect of traditional games in fundamental motor skill development in 7-9 year old boys. Iranian journal of pediatrics, 19(2), 123-129.
Akça, C., & Özel, Y. (2023). The Effect of Mind and Intelligence Games on University Students’ Perceived Stress and Psychological Well-Being Level. Journal of Computer and Education Research, 11(22), 447-458.
Anastasovski, I., Aleksovska, L.V., ZHivkovikj, V., Misovski, A., Nanev, L., & Stojanoska Ivanova, T. (2016). Role of traditional games and sports in social and ethnical inclusion, integration and cohesion in the post-conflict and transitional societies among children of elementary schools. Research in Physical Education, Sport and Health, 5(2), 19-25.
Bai, L., & Weng, S. (2023). New perspective of cultural sustainability: Exploring tourism commodification and cultural layers. Sustainability, 15(13), 9880.
Bazaz, S.B., Hasankala, Q.Y., Shojaee, A.A., & Unesi, Z. (2018). The effects of traditional games on preschool children’s social development and emotional intelligence: a two-group, pretest-posttest, randomized, controlled trial. Modern Care Journal, 15(1), 1-5.
Charles, M.A.G., Abdullah, M.R., Musa, R.M., & Kosni, N.A. (2017). The effectiveness of traditional games intervention program in the improvement of form one school-age children's motor skills related performance components. Journal of Physical Education and Sport, 17, 925-930.
Choi, J. (2018). Commercialisation of Traditional Performing Arts in Thailand: Impacts on the Arts and the Community. Petchaburi Rajabhat University.
Fabian, T. (2021). Endangered species of the physical cultural landscape: Globalization, nationalism, and safeguarding traditional folk games. The University of Western Ontario (Canada).
Fakhrurozi, Z.A., Suherman, W.S., Azzasih, P., & Humam, M.F. (2024). Experimental study: The impact of traditional team games on gross motor locomotor skills and social skills of elementary school children. Fizjoterapia Polska, (3), 82.
Fauzi, R.A., Suherman, A., Saptani, E., Dinangsit, D., & Rahman, A.A. (2023). The impact of traditional games on fundamental motor skills and participation in elementary school students. International Journal of Human Movement and Sports Sciences, 11(6), 1368-1375.
Festiawan, R. (2020). Application of Traditional Games: How Does It Affect the Children's Fundamental Motor Skills?. Jurnal MensSana, 5(2), 157-164.
Hussain, B., & Cheong, J.P.G. (2022). Improving gross motor skills of children through traditional games skills practiced along the contextual interference continuum. Frontiers in Psychology, 13, 986403.
Kam, M., Mathur, A., Kumar, A., & Canny, J. (2009). Designing digital games for rural children: a study of traditional village games in India. In Proceedings of the SIGCHI conference on Human factors in computing systems (pp. 31-40).
Lavega-Burgués, P., Bortoleto, M.A.C., & Pic, M. (2021). Traditional sporting games and play: enhancing cultural diversity, emotional well-being, interpersonal relationships and intelligent decisions. Frontiers in Psychology, 12, 766625.
Mahendra, D. (2024). The impact of tourism on the preservation and transformation of cultural identity in Bali, Indonesia. Studies in Social Science & Humanities, 3(6), 34-41.
Phiwhorm, S., Charoenphol, S., Somboon, N., Wongsuwan, C., & Ratanapol, K. (2024). Cultural Identity Among Thai Youth in Urban and Rural Areas. International Journal of Humanities, Management and Social Science, 7(2), 74-86.
Qiu, T., Li, H., Chen, Y., Zeng, H., & Qian, S. (2024). Continuance intention toward VR games of intangible cultural heritage: A stimulus-organism-response perspective. Virtual Reality, 28(3), 149.
Rahman, Z.S.A., Ismail, N., Nehe, B.M., Rahman, N.L.A., & Ramli, A. (2025). The Challenges Preserving Traditional Games in Malaysia and Indonesia. In International Conference on Multidisciplinary Studies (ICoMSi 2024) (pp. 347-362). Atlantis Press.
Saura, S.C., & Zimmermann, A.C. (2021). Traditional sports and games: intercultural dialog, sustainability, and empowerment. Frontiers in psychology, 11, 590301.
Tongterm, T., Chimphali, K., Pongthanu, M., Pengseesang, T., Kaewma, J., & Namboonlue, S. (2024a). The Thai Folk Game “Jik Sen” has Become a Recreational Sport for Older People in Senior Citizen Schools. Physical Education Theory and Methodology, 24(4), 568-578.
Tongterm, T., Pongthanu, M., Pengseesang, T., Kaewma, J., & Nakarabandid, P. (2024b). Effects of Participating in an Exercise Program with the Thai Folk Sport" Jerd Gurb" on the Physical Fitness of Youth. Journal of Exercise Physiology Online, 27(3), 26-42.
