เกย์วัฒนธรรมในฐานะปรากฏการณ์นันทนาการ: การแสดงจริตและการตีความในพื้นที่วัฒนธรรมท้องถิ่นและสื่อดิจิทัล
คำสำคัญ:
เกย์วัฒนธรรม, นันทนาการเชิงวัฒนธรรม, เทศกาลแห่เทียนพรรษา, พื้นที่ปลอดภัย, สมรสเท่าเทียมบทคัดย่อ
การเปลี่ยนผ่านของสังคมโลกในศตวรรษที่ 21 สู่บริบทที่โอบรับความหลากหลายทางอัตลักษณ์ได้ก่อให้เกิดความท้าทายเชิงโครงสร้างต่อระบบสุขภาวะทางสังคมและวัฒนธรรม โดยเฉพาะมิติอัตลักษณ์ทางเพศที่ต้องเผชิญกับแรงปะทะระหว่างคุณค่าดั้งเดิมกับความร่วมสมัย บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ทบทวนและวิเคราะห์แนวคิดเชิงนันทนาการที่เกี่ยวข้องกับการแสดงออกทางวัฒนธรรมในสังคมร่วมสมัย 2) วิเคราะห์ “เกย์วัฒนธรรม” ในฐานะปรากฏการณ์นันทนาการที่ปรากฏผ่านการแสดงจริตในบริบททางวัฒนธรรมร่วมสมัย 3) อธิบายพลวัตของการตีความและการรับรู้ทางสังคมที่มีต่อ เกย์วัฒนธรรมในบริบทที่หลากหลายทั้งในพื้นที่วัฒนธรรมท้องถิ่นและสื่อดิจิทัล และ 4) สังเคราะห์บทบาทของนันทนาการในฐานะกลไกทางสังคมที่เอื้อให้ความหลากหลายทางเพศสามารถดำรงอยู่และอยู่ร่วมกับสังคมได้อย่างเคารพความแตกต่าง โดยอาศัย การสังเคราะห์องค์ความรู้จากเอกสารวิชาการและการวิเคราะห์ปรากฏการณ์ทางสังคมในพื้นที่จารีตประเพณีและแพลตฟอร์มดิจิทัล ผลการวิเคราะห์ชี้ว่า นันทนาการมิได้เป็นเพียงกิจกรรมยามว่าง หากแต่เป็นพื้นที่ทางสังคมและวัฒนธรรมที่เกย์วัฒนธรรม ใช้การแสดงออกเชิงจริต ซึ่งเป็นกลไกเชิงสุนทรียะในการประกอบสร้างและสื่อสารตัวตนให้สอดรับกับบริบทวัฒนธรรมที่ลื่นไหลในพื้นที่ท้องถิ่น อีกทั้งการหยิบยืมพื้นที่ศักดิ์สิทธิ์ บทบาทจริตยาย และสุนทรียภาพของประเพณี ยังทำหน้าที่เป็นกลไกสร้างการยอมรับผ่านการเป็นผู้สร้างคุณค่าทางวัฒนธรรม ขณะที่สื่อดิจิทัลทำหน้าที่เป็นลานนันทนาการ ร่วมสมัยที่ช่วยขยายการมองเห็น และใช้การล้อเลียนกับอารมณ์ขันเป็นเครื่องมือในการ ลดแรงเสียดทานเชิงอุดมการณ์ ซึ่งองค์ความรู้นี้สะท้อนว่านันทนาการทำหน้าที่เป็นพื้นที่ต่อรองทางสังคมที่เอื้อให้สามารถจัดการความคลุมเครือของอัตลักษณ์ ลดการตัดสิน เชิงศีลธรรมแบบแข็งตัว และขยายพรมแดนของศาสตร์นันทนาการจากการจัดการกิจกรรมไปสู่การบริหารจัดการความหมายและความสัมพันธ์ของมนุษย์ ทั้งนี้เพื่อส่งเสริมการอยู่ร่วมกันท่ามกลางความแตกต่างอย่างมีศักดิ์ศรีและยั่งยืนในสังคมพหุลักษณ์
เอกสารอ้างอิง
กฤช วีรกุล สุภณิดา พวงผกา และยุภาพร ต๊ะรังษี. (2567). การเคลื่อนไหวเพื่อสิทธิของบุคคลที่มีความหลากหลายทางเพศในสังคมไทย: กรณีสิทธิในการสมรสและสิทธิในอัตลักษณ์ทางเพศ. วารสารคณะรัฐศาสตร์และรัฐประศาสนศาสตร์ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี, 1(ฉบับพิเศษ), 96–154.
กังวาฬ ฟองแก้ว และยิ่งยอด มัญชุวิสิฐ. (2566). การใช้ประโยชน์โซเชียลมีเดียแบบคอนเวอร์เจนซ์ของร่างทรงและผู้ประกอบพิธีกรรมศักดิ์สิทธิ์ที่เป็นเกย์และหญิงข้ามเพศในช่วงแพร่ระบาดของไวรัสโควิด-19. วารสารวิชาการมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยบูรพา, 31(1), 1–16.
กิ่งแก้ว ทิศตึง. (2559). ร่างทรงและพื้นที่ทางสังคมของคนข้ามเพศ. วารสารสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่, 28(1), 87–108.
เตชภณ ทองเติม พิทักษ์ มีดี และจีรนันท์ แก้วมา. (2566). เทยโบ: ความหลากหลายทางเพศกับการดำรงอยู่ของกิจกรรมเรือมมะม็วดของกลุ่มชาติพันธุ์ไทย–เขมรท่ามกลางสถานการณ์การระบาดของโควิด-19. วารสาร มจร สังคมศาสตร์ปริทรรศน์, 12(5), 346–358.
เตชภณ ทองเติม และคำล่า มุสิกา. (2568). "เกย์วัฒนธรรม" กับการต่อรองอัตลักษณ์ ผ่านนันทนาการเชิงวัฒนธรรมในสังคมไทยร่วมสมัย: กรณีศึกษาประเพณีแห่เทียนพรรษา จังหวัดอุบลราชธานี. วารสารศิลปวัฒนธรรมสวนสุนันทา, 5(2), 1–15.
นฤพนธ์ ด้วงวิเศษ. (2567). การรื้อพรมแดนข้ามวัฒนธรรมของปาร์ตี้เต้นรำเกย์และเทศกาลสงกรานต์ในประเทศไทย. วารสารนานาชาติ มหาวิทยาลัยขอนแก่น สาขามนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์, 14(2), 1–39.
นัยนา ชาประสิทธิ์ และพวงทอง อินใจ. (2566). ความเชื่อมั่นของเยาวชนที่มีต่อบทบาทหน้าที่ของสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร (สส.) ที่เป็นเพศทางเลือก (LGBTQ+). วารสารสังคมศาสตร์และวัฒนธรรม, 7(9), 1–13.
พระครูใบฏีกาสุพจน์ ตปสีโล พระครูวุฒิธรรมบัณฑิต พระศิวเดชน์ ญาณวโร ไชยสิทธิ์ อุดมโชคนามอ่อน และกวีพล ศรีหะมงคล. (2561). บทบาทเยาวชนในประเพณีแห่เทียนพรรษา: บทสะท้อนช่องว่างของกระบวนการเรียนรู้และสืบสานวัฒนธรรมท้องถิ่นจังหวัดอุบลราชธานี. วารสารสถาบันวิจัยและพัฒนา มหาวิทยาลัยราชภัฏมหาสารคาม, 5(1), 77–90.
พระภิญโญ เอี่ยมสุวรรณ (ปญฺญาทีโป). (2567). LGBTQ: บทบาททางศาสนาพุทธในสังคมไทย. วารสารปัญญาลิขิต, 3(2), 41–53.
รัชชานนท์ ศรีเพียชัย อมรรัตน์ พรหมสาขา ณ สกลนคร และอุทุมพร หลอดโค. (2567). การสร้างตัวตนของกลุ่มเพศทางเลือกบนพื้นที่สาธารณะและพื้นที่ทางสังคมออนไลน์. พัฒนวนัมรุง มหาวิทยาลัยราชภัฏบุรีรัมย์, 1(1), 123–138.
ศิลาศักดิ์ พระสุเมโธ (บุญทอง) กุสุมา สุ่มมาตร์ และจิรวรรณ สิทธิศักดิ์. (2565). LGBTQ ความเสมอภาคของความเป็นมนุษย์และวาทกรรมความลื่นไหลมิติเพศในสังคมไทย. Journal of Variety in Language and Literature, 6(3), 119–135.
สมถวิล เอี่ยมโก๋ และวิกรม บุญนุ่น. (2564). การตีตราและการกดทับ LGBTQ ในสังคมไทย. วารสารวิชาการ มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนคร, 12(1), 384–398.
สุธิดา ตันเลิศ สร้อยสุดา สุวรรณะ และเวทางค์ มาสงค์. (2567). จากเทียนเวียนหัวถึงประเพณีแห่เทียนเข้าพรรษานานาชาติจังหวัดอุบลราชธานี. วารสาร มจร.อุบลปริทรรศน์, 9(2), 2525–2535.
Alcazaren, H. K. G., & Labor, J. S. (2023). Queered affordances: Gender expressions of Filipino TikTok content creators. Plaridel Journal of Communication, Media, and Society.
Anderson, A. R., & Knee, E. (2022). Queer recreation. Not playing around: Intersectional identities, media representation, and the power of sport, 89.
Bourdieu, P. (2019). Distinction: A social critique of the judgement of taste. In Social Stratification, Class, Race, and Gender in Sociological Perspective, Second Edition (pp. 499-525). Routledge.
Butler, J. (2004). Undoing gender. routledge.
Du Gay, P., Hall, S., Janes, L., Madsen, A. K., Mackay, H., & Negus, K. (2013). Doing cultural studies: The story of the Sony Walkman. Sage.
Duguay, S. (2023). TikTok’s queer potential: Identity, methods, movements. Social Media+ Society, 9(1), 20563051231157594.
Egner, J., & Maloney, P. (2016). “It has no color, it has no gender, it’s gender bending”: Gender and sexuality fluidity and subversiveness in drag performance. Journal of Homosexuality, 63(7), 875-903.
Fiske, J. (1990). 1 987. Television Culture. Londres. Methijen.
Geertz, C. (1973). Chapter 1/Thick Description: Toward an interpretive theory of culture. The interpretation of cultures: Selected essays, 3-30.
Henderson, K. A., Presley, J., & Bialeschki, M. D. (2004). Theory in recreation and leisure research: Reflections from the editors. Leisure sciences, 26(4), 411-425.
Hunnicutt, B. (1998). Leisure and play, still the basis of culture, recent developments in cultural anthropology and history.
Jin, H. (2025). Towards Non-linear Cultural Production and systems of machinic agency: in the case of TikTok value generation. arXiv preprint arXiv:2503.16137.
Jureniene, V., & Andre Stonyte, A. (2016). Recreational activities in cultural centres. Transformations in Business & Economics, 15(1/37), 244–253.
Jureniene, V., & Stonyte, A. A. (2015). Recreational activities in cultural centres: A theoretical approach. International Journal on Global Business Management & Research, 4(1), 83–90.
King, H., Crossley, S., & Smith, R. (2021). Responsibility, resilience and symbolic power. The Sociological Review, 69(5), 920–936.
Michael, R. W., Joslin, J., & Kristen, A. R. (2023). Lesbian, gay, bisexual, transgender, and queer students on campus: Fostering inclusion through research, policy, and practice. In Transforming Understandings of Diversity in Higher Education (pp. 57–80). Routledge.
Shaw, A., & Sender, K. (2016). Queer technologies: Affordances, affect, ambivalence. Critical Studies in Media Communication, 33(1), 1-5.
Swartz, D. L. (2022). Symbolic power, politics, and intellectuals: The political sociology of Pierre Bourdieu. University of Chicago Press.
Wood, B. (1998). Stuart Hall's cultural studies and the problem of hegemony. British Journal of Sociology, 399-414.
Young Jae, K., & Park, Y. J. (2021). The relationship between the perceived value and leisure benefits of cultural and artistic leisure participation: Application of hierarchical regression analysis. Revista Argentina de Clínica Psicológica, 30(2), 49.
