การบริโภคในพระไตรปิฎก ว่าด้วยการเรียนรู้ผ่านลิ้นและความตายจากลิ้น

บทคัดย่อ

บทความวิชาการนี้ศึกษาเกี่ยวกับลิ้นในมิติของกรอบพระพุทธศาสนา อันเป็นเครื่องรับรสในฐานะเป็นองค์ประกอบหนึ่งของร่างกาย โดยใช้การศึกษาจากเอกสารและงานวิจัยแล้วเขียนเป็นรูปความเรียงในแบบบทความทางวิชาการ ผลการศึกษาพบว่า ลิ้นเป็นองค์ประกอบหนึ่งของทวารทั้ง 6 ตามคติในทางพระพุทธศาสนา เป็นเครื่องมือในการแสวงหาความรู้ ที่เรียกว่า ชิวหาผัสสะ โดยใช้เป็นเครื่องมือในการบริโภคก็ได้ เป็นเครื่องมือรับรสและแยกประสาทสัมผัสเพื่อให้เกิดความรู้ก็ได้ องค์ประกอบดังกล่าวจึงเป็นกลไกสำคัญหรือกระบวนการอันสำคัญของการได้มาซึ่งความรู้ตามคติทางพระพุทธศาสนา ในครั้งพุทธกาลมีชาดกเรื่องโคฆาต ซึ่งติดรสเนื้อวัวจนตัดลิ้นวัวกินและถึงแก่ความตาย ในวรรณกรรมเรื่องรามเกียรติ์มียักษ์ชื่อว่า ชิวหา ที่มีลิ้นเป็นอาวุธก็ตายด้วยลิ้น และพญานาคที่มีชื่อว่า ทวิชิวหา หรือลิ้นสองแฉก ลิ้นจึงเป็นเครื่องมือในการแสวงหาความรู้ตามกรอบพระพุทธศาสนา เป็นคุณลักษณะดังปรากฏเป็นพญานาคและยักษ์ และยังเป็นเครื่องจำแนกรสที่ทำให้เกิดอาชีพจากลิ้นกรณีของผู้ประกอบอาหาร เป็นต้น องค์ความรู้ที่ต้องการนำเสนอจากการศึกษานี้ ก็คือ ลิ้นเป็นช่องทางหนึ่งในการรับรู้ ในทางพระพุทธศาสนาเรียกว่า ชิวหาวิญญาณ อันเป็นความรู้ที่เป็นเครื่องมือในการกำหนดสติของผู้ฝึก ในกระบวนการของการฝึกสติจะใช้คำว่า ลิ้นรับรส ที่ทำให้เกิดผัสสะแล้วนำไปสู่การสร้างความรู้ผ่านเวทนา อารมณ์และความรู้สึก