รากฐานเชิงทฤษฎีของแนวคิดสวัสดิการสังคม

บทคัดย่อ

       การศึกษาแนวคิดด้านสวัสดิการสังคมจำเป็นต้องเข้าใจพื้นฐานแนวคิด ทฤษฎี รากฐานปรัชญา เบื้องต้นของกลุ่มสำนักคิดทางสังคม เศรษฐกิจ การเมือง อันนำมาสู่ความหลากหลายของทัศนะ วิธีคิด แนวทางงานสวัสดิการสังคม บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อนำเสนอ รากฐานปรัชญาแนวคิด ทฤษฎีของแนวคิดงานสวัสดิการสังคมเบื้องต้นในกลุ่มสำนักคิดแนวเสรีนิยม กลุ่มสำนักคิดแนวสังคมนิยม และกลุ่มสำนักคิดแนวสังคมประชาธิปไตย ตลอดจนเพื่อนำเสนอข้อเด่นและข้อจำกัดของงานสวัสดิการสังคมจำแนกตามกลุ่มสำนักคิด พบว่า กลุ่มสำนักคิดแนวเสรีนิยม ให้ความสำคัญกับเสรีภาพ ความยุติธรรมและปัจเจกนิยม โดยปราศจากการแทรกแซงของรัฐ เชื่อมั่นในกลไกตลาดและระบบทุนนิยม ไม่เห็นด้วยกับการจัดสวัสดิการโดยรัฐ เพราะถือว่าแทรกแซงเสรีภาพ ส่วนกลุ่มสำนักคิดแนวสังคมนิยม มีรากฐานปรัชญาความเชื่อในสังคมที่มีความเท่าเทียม ปราศจากความแปลกแยก และมีทัศนะเป็นปฏิปักษ์กับระบบทุนนิยม เพราะเชื่อว่านำไปสู่การแบ่งทรัพยากรที่ไม่เป็นธรรมและไม่เห็นด้วยกับการจัดสวัสดิการสังคม เพราะเป็นเพียงเครื่องมือค้ำชูระบบทุนนิยม สวัสดิการสังคมจึงไม่จำเป็นเพราะชุมชนจะสามารถตอบสนองความต้องการของทุกคนได้ ส่วนแนวคิดสังคมประชาธิปไตยยึดมั่นในสังคมที่มีความเท่าเทียม และเชื่อในการเปลี่ยนแปลงสังคมอย่างค่อยเป็นค่อยไป ให้ความสำคัญกับสวัสดิการสังคมโดยถือว่าเป็นสิทธิขั้นพื้นฐานทางสังคม (Social Basic Right) ที่ประชาชนพึงได้รับ เชื่อว่ารัฐสวัสดิการจะช่วยขจัดความทุกยากเดือดร้อนของประชาชนอย่างทั่วถึง ลดความไม่เท่าเทียมทางสังคมได้ ข้อเด่นของงานสวัสดิการสังคมในกลุ่มสำนักคิดแนวเสรีนิยม คือ การปราศจากการแทรกแซงของรัฐสร้างความเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจ สวัสดิการจากภาคเอกชนจะมีประสิทธิภาพ และสวัสดิการสังคมอาจเกิดจากการมีส่วนร่วมของทุกภาคส่วนเป็นสำคัญ ข้อจำกัดคือ การกลั่นกรองผู้สมควรได้รับสวัสดิการโดยใช้การทดสอบ (Mean test) อาจเป็นการตีตราผู้รับสวัสดิการ และยังเกิดความเหลื่อมล้ำ ความไม่เท่าเทียมในสังคมสูง ข้อเด่นของงานสวัสดิการสังคมกลุ่มสำนักคิดแนวสังคมนิยมคือ มีสวัสดิการสังคมเป็นเครือข่ายความปลอดภัย (Social Safety Net) และมีการจัดการปัญหาเชิงระบบให้กลุ่มผู้ด้อยโอกาส ข้อจำกัดคือ ความไร้ประสิทธิภาพทางเศรษฐกิจ สังคมและการเมือง การขาดโอกาสเข้าถึงสวัสดิการความช่วยเหลือที่แท้จริงของผู้ด้อยโอกาส ส่วนข้อเด่นของงานสวัสดิการสังคมในกลุ่มสำนักคิดแนวสังคมประชาธิปไตย ทำให้ประชาชนมีหลักประกันชีวิตอย่างทั่วถึง สร้างสมดุลระหว่างกลไกตลาดกับการแทรกแซงของรัฐ ทำให้เกิดความก้าวหน้าทางเศรษฐกิจและสวัสดิการสังคมควบคู่กันไป แต่ข้อจำกัดคือ ภาครัฐต้องใช้งบประมาณสูง ปัญหาจากโครงสร้างประชากรผู้สูงอายุสูงขึ้น การเก็บภาษีที่สูงเป็นอุปสรรคต่อการเติบโตทางเศรษฐกิจ ทั้งยังสร้างวัฒนธรรมการพึ่งพารัฐมากกว่าพึ่งพาตนเอง