การเสริมสร้างเครือข่ายการมีส่วนร่วมในการจัดการป่าต้นน้ำเชิงพุทธบูรณาการของชุมชนตำบลสบเปิง อำเภอแม่แตง จังหวัดเชียงใหม่
คำสำคัญ:
การเสริมสร้างเครือข่าย, การมีส่วนร่วม, การจัดการป่าต้นน้ำ, พุทธบูรณาการบทคัดย่อ
บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาการจัดการป่าต้นน้ำของชุมชน 2) พัฒนากิจกรรมในการจัดการป่าต้นน้ำตามหลักพุทธธรรมของชุมชน 3) เสริมสร้างเครือข่ายการมีส่วนร่วมในการจัดการป่าต้นน้ำเชิงพุทธบูรณาการของชุมชน เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ โดยการสัมภาษณ์และสนทนากลุ่มผู้ให้ข้อมูลสำคัญ จำนวน 30 คน ปฏิบัติการกิจกรรมร่วมกับชุมชน และสรุปบทเรียนคืนข้อมูลแก่ชุมชน ในการวิเคราะห์ข้อมูลใช้การวิเคราะเนื้อหา
ผลการวิจัยพบว่า
- ชุมชนมีการจัดการป่าต้นน้ำผ่านพิธีกรรมทางศาสนาภูมิปัญญาท้องถิ่น การรวมกลุ่มอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ กิจกรรมของภาครัฐ เอกชน และการจัดสรรของชุมชน
- การพัฒนากิจกรรมการจัดการป่าต้นน้ำตามหลักพุทธธรรมของชุมชน ได้แก่ 1) กระบวนการต้นน้ำ โดยการจัดเวทีชุมชนระดมความคิดเห็นแนวทางการสร้างกิจกรรม การนำเสนอรูปแบบกิจกรรม และออกแบบกิจกรรม 2) กระบวนการกลางน้ำ ได้มีการปฏิบัติกิจกรรมพุทธบูรณาการกับการจัดการป่าต้นน้ำของชุมชน การสร้างจิตสำนึกในการอนุรักษ์ป่าต้นน้ำ การให้ความรู้แนวทางอนุรักษ์ป่าต้นน้ำ การสร้างมาตรการรักษาป่าต้นน้ำ และ 3) กระบวนการปลายน้ำ โดยสรุปและประเมินผล และคืนข้อมูลให้ชุมชน
3. การเสริมสร้างเครือข่ายการมีส่วนร่วมในการจัดการป่าต้นน้ำเชิงพุทธบูรณาการ พบว่า ได้มีการเสริมสร้างเครือข่ายจากการส่งเสริมของผู้นำชุมชน วัด พระสงฆ์ ภาครัฐ ภาคเอกชน โครงการในพระราชดำริ และสถาบันการศึกษา ข้อค้นพบจากงานวิจัย พบว่ารูปแบบการเสริมสร้างเครือข่ายการมีส่วนร่วมในการจัดการป่าต้นน้ำเชิงพุทธบูรณาการ เกิดจากการบูรณาการหลักพุทธธรรม กิจกรรมเชิงพุทธบูรณาการในการอนุรักษ์และฟื้นฟูป่าต้นน้ำ และการมีส่วนร่วมของชุมชนและภาคีเครือข่าย
เอกสารอ้างอิง
กลุ่มสำรวจทรัพยากรป่าไม้ . (2560). คู่มือการสำรวจทรัพยากรป่าไม้. สำนักฟื้นฟูและพัฒนาพื้นที่อนุรักษ์ กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่าและพันธุ์พืช.
คณะกรรมการบริหารงานตำบลแบบบูรณาการ ตำบลสบเปิง. (2563). แผนพัฒนาตำบล ประจำปี พ.ศ. 2563 ตำบลสบเปิง อำเภอแม่แตง จังหวัดเชียงใหม่. คณะกรรมการบริหารงานตำบลแบบบูรณาการ ตำบลสบเปิง.
ชูชาติ สุทธะ, นภาพร หงส์ทอง, พระครูศรีวรพินิจ, และพระครูใบฎีกาเฉลิมพล อริยวํโส. (2561). การศึกษาองค์ความรู้ทางพระพุทธศาสนาและภูมิปัญญาท้องถิ่นในการอนุรักษ์ การใช้ประโยชน์ และการแบ่งปันผลประโยชน์จากป่าชุมชนในลุ่มน้ำอิง จังหวัดพะเยา-เชียงราย. DSpace at Mahachulalongkornrajavidyalaya University. http://mcuir.mcu.ac.th:8080/jspui/handle/123456789/837
ปวีณา งามประภาสม, วิไลลักษณ์ พรมเสน, และปิยรัตน์ วงศ์จุมมะลิ. (2559). การวิจัยและพัฒนาศักยภาพผู้นำชุมชนในการจัดการทรัพยากรป่าต้นน้ำโดยทุนทางสังคม. วารสารวิชาการมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์, 24(46), 265-286. https://so06.tci-thaijo.org/index.php/husojournal/article/view/68665
พระครูพัชรกิตติโสภณ (วิเชียร กิตฺติคุโณ). (2561). แนวทางการอนุรักษ์ป่าไม้อย่างยั่งยืนเชิงพุทธบูรณาการ [วิทยานิพนธ์ปริญญาดุษฎีบัณฑิต, มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย]. MCU Digital Collections. https://e-thesis.mcu.ac.th/thesis/117
พระธรรมปิฎก (ป.อ.ปยุตฺโต). (2536). คนกับป่า. สหธรรมมิก.
มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. (2539). พระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. โรงพิมพ์มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.
มูลนิธิสืบนาคะเสถียร. (2561). รู้รักษ์ป่า-แหล่งกำเนิดป่าต้นน้ำ. สืบค้น 16 มีนาคม 2567, จาก https://www.seub.or.th/bloging/knowledge/รู้รักษ์ป่า/แหล่งกำเนิดป่าต้นน้ำ
วันชัย แก้วแสน และกฤษณา ไวสำรวจ. (2563). การจัดการป่าชุมชนต้นน้ำโดยการจัดการเครือข่ายในจังหวัดน่านวารสารมานุษยวิทยาเชิงพุทธ, 5(8), 141–159. https://so04.tci-thaijo.org/index.php/JSBA/article/ view/244719
ศุภวิชญ์ แสนคำมูล. (2565). การพัฒนารูปแบบการมีส่วนร่วมของประชาชนในอนุรักษ์ทรัพยากรป่าไม้ของชุมชนบ้านไร่ศิลาทอง ตำบลพิชัย อำเภอเมืองลำปาง จังหวัดลำปาง [วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต, มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย]. MCU Digital Collections. https://e-thesis.mcu.ac.th/ thesis/4724
สำนักจัดการที่ดินป่าไม้. (2565). รายงานสภาพพื้นที่ป่าไม้ ปี พ.ศ. 2565. กรมป่าไม้ กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม
เอกรินทร์ พึ่งประชา. (2562). การจัดการป่าต้นน้ำภูน้ำดั้นเพื่อความยั่งยืน ของฐานทรัพยากรอาหารของชุมชน. วารสารดำรงวิชาการ, 16(1), 57-85. https://so01.tci-thaijo.org/index.php/damrong/article/view/91311
