การศึกษาวิเคราะห์พระกรณียกิจของเจ้าดารารัศมี พระราชชายา ที่มีต่อพระพุทธศาสนาในล้านนา
คำสำคัญ:
พระกรณียกิจ, เจ้าดารารัศมี พระราชชายา, พระพุทธศาสนาในล้านนาบทคัดย่อ
บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) สรุปพระประวัติของเจ้าดารารัศมี พระราชชายา 2) เรียบเรียงพระกรณียกิจที่มีต่อพระพุทธศาสนาในล้านนา 3) วิเคราะห์พระกรณียกิจที่มีต่อพระพุทธศาสนาในล้านนา เป็นงานวิจัยเชิงเอกสาร โดยรวบรวมข้อมูลจากเอกสารที่เกี่ยวข้องและสัมภาษณ์บุคคลเพื่อตรวจสอบข้อมูลบางประเด็น แล้วจัดกลุ่มข้อมูลเป็น 3 กลุ่ม คือ พระกรณียกิจเกี่ยวกับ 1) ศาสนสถานและศาสนวัตถุ 2) ศาสนพิธี และ 3) ศาสนบุคคล
ผลการวิจัยพบว่า
- ท่านเป็นพระธิดาของพระเจ้าอินทวิชยานนท์ เจ้าหลวงเชียงใหม่ เข้ารับราชการฝ่ายในที่กรุงเทพฯ ในตำแหน่งเจ้าจอมของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้รับพระอิสริยยศเป็นพระราชชายา เมื่อพระราชสวามีสวรรคต ท่านจึงเสด็จนิวัติเชียงใหม่เป็นการถาวร
- มีพระกรณียกิจจำนวนมากเกี่ยวกับพระพุทธศาสนาในล้านนาที่โดดเด่น คือ ด้านศาสนพิธี รองลงมาเป็นด้านศาสนสถานและ ศาสนวัตถุ ส่วนด้านศาสนบุคคล มีอยู่ไม่มากแต่ก็ทรงรับช่วงอุปถัมภ์วัดต่างๆ ดังที่บรรพบุรุษทรงอุปถัมภ์มาก่อน
3. เมื่อวิเคราะห์ในภาพรวมของพระกรณียกิจ พบว่าท่านอุปถัมภ์พระพุทธศาสนาในล้านนาตามสิทธิธรรมของชนชั้นปกครองคือการเป็นพระราชชายาในพระเจ้าแผ่นดิน และการมีเชื้อสายเจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ รวมทั้งการเป็นผู้มีศรัทธาในพระพุทธศาสนาจึงบำเพ็ญตนเป็นชาวพุทธที่ดีเพื่อเป็นแบบอย่างที่ดี
เอกสารอ้างอิง
กองทุนดารารัศมีนุสรณีย์. (2566). 150 ปี แห่งพระประสูติกาล เจ้าดารารัศมี พระราชชายา. โรงพิมพ์กลางเวียงเชียงใหม่
พระครูสุธรรมจินดากร (วัชรากร เตจ๊ะพรมวัง), ดิลก บุญอิ่ม, และสมจันทร์ ศรีปรัชยานนท์. (2566). การศึกษาวิเคราะห์ทานที่ปรากฏในทานกัณฑ์ของมหาชาติเวสสันดรชาดก ฉบับสร้อยน้อย เถ้าลืมหลาน. วารสาร มมร ล้านนาวิชาการ, 12(2), 1–10. https://so01.tci-thaijo.org/index.php/mbulncjournal/ article/view/269385
พิเชษฐ์ ตันตินามชัย. (2547). พระราชชายา เจ้าดารารัศมี: กับการทำนุบำรุงพุทธศาสนา. ใน เจ้าวงศ์สักก์ ณ เชียงใหม่ (บก.), ขัตติยานีศรีล้านนา. มูลนิธินวราชดำริอนุรักษ์ฝ่ายเหนือ
พิพิธภัณฑ์พระตำหนักดาราภิรมย์. (2551). 100 ปีเสด็จเยี่ยมนครเชียงใหม่ครั้งแรกของพระราชชายา เจ้าดารารัศมี. โรงพิมพ์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
พูนพิศมัย ดิศกุล, หม่อมเจ้า. (2562). สิ่งที่ข้าพเจ้าพบเห็น. สำนักพิมพ์มติชน.
รมณียฉัตร แก้วกิริยา, ม.ร.ว. (2547). ดารารัศมี สายใยรักสองแผ่นดิน. โรงพิมพ์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
ลาวัณย์ โชตามระ. (2527). พระสนมผู้ผนึกพระราชอาณาจักร. (ม.ป.ท.).
สรัสวดี อ๋องสกุล. (2562). บทบาทของขัตติยนารี ในประวัติศาสตร์ล้านนา. วารสารประวัติศาสตร์, 44, 14-31. https://ejournals.swu.ac.th/index.php/JOH/article/view/11790
สรัสวดี อ๋องสกุล. (2565). พระราชชายา เจ้าดารารัศมี กับงานโบราณคดีและประวัติศาสตร์ ในนครเชียงใหม่. วารสารประวัติศาสตร์ มศว, 47(1), 139-149. https://so19.tci-thaijo.org/index.php/JOH/
article/view/174
สายสวรรค์ ขยันยิ่ง. (2543). พระราชชายาเจ้าดารารัศมีกับนาฏยศิลป์ล้านนา [วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต ไม่ได้ตีพิมพ์]. จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
สำนักหอสมุด มหาวิทยาลัยเชียงใหม่. (2563). ฟ้อนเล็บ (แบบในคุ้มพระราชชายาเจ้าดารารัศมี). https://cmudc.library.cmu.ac.th/frontend/Info/item/dc:140009
